Siêu bão Laura, Covid-19 và bầu cử ở Hoa Kỳ

Voi Lừa đấu nhau

Siêu bão cấp 4 (có thể lên cấp 5) mang tên Laura với sức gió 230 km/h đe dọa bang Louisiana và Texas ở phía nam nước Mỹ, buộc hàng trăm nghìn người sơ tán. Nước biển dâng do bão với những đợt sóng lớn mang tính hủy diệt sẽ gây thiệt hại nặng nề.

Chương trình TV mục thời tiết CNN thông báo trong vài giờ tới Laura sẽ đổ bộ vào đất liền. Tay dẫn chương trình nhắn những người không đi sơ tán hãy ghi tên mình lên cánh tay, cho thẻ an sinh vào túi ni lông, đút túi quần, kéo khóa cho chắc, phòng khi đi gặp các cụ Karl Marx, Lenin.

Trong lúc đó, đại hội đảng Cộng hòa (Voi) và Dân chủ (Lừa) “chửi nhau” không tiếc lời. Dối trá đối đầu với fact – sự thật.

Voi không đeo khẩu trang trong mùa Covid mắng Lừa yếu đuối lúc nào cũng bịt mồm. Hiện Hoa Kỳ có gần 6 triệu ca mắc với gần 190 ngàn tử vong nên Lừa tháo khẩu trang hý lên, mày ngu nên chết nhiều.

Voi bảo kinh tế chưa bao giờ mạnh như 4 năm qua, nhưng quên không nói gì về 57 triệu người khai mất việc. Lừa cứ đì vào con số đó, và không có thời Obama xốc lại sau thời kỳ đình đốn 2008 thì đâu có những con số tuyệt vời từ năm 2017.

Joe Biden bảo nước Mỹ đang thời kỳ đen tối, Mike Pence (vừa nói) chống lại, Hoa Kỳ đang thời kỳ tươi sáng. Lừa cho rằng Trump đừng đợi sự kỳ diệu, Voi cãi Hoa Kỳ là miền đất của miracles (diệu kỳ).

Khi tôi viết bài này, TT Trump phát biểu tại đại hội đảng Voi thì CNN không truyền hình trực tiếp vì sợ ổng nói lung tung.

Theo dõi tranh cử Mỹ từ năm 2000 đến nay tôi hiểu mang máng, mỗi kỳ bầu cử Voi Lừa lôi nhau lên tivi chửi cho dân nghe, không có sự đoàn kết trong đảng. Nếu chỉ nghe một phía sẽ thấy bên kia chả ra gì, toàn tổng thống dốt nát và chính phủ ngu.

Tuy nhiên, cử tri theo Voi hay Lừa sẽ trung thành bầu cho hai chú này dù ứng viên ốm sắp chết hay sờ mông đàn bà cũng chẳng sao, dù bị dìm hàng tới bùn đen. Ứng viên chỉ hy vọng thắng cử nhờ các cử tri ba phải nhất là các tiểu bang không Voi mà cũng chẳng Lừa.

Nhớ lại năm 2012 nghe nguyên kinh tế trưởng WB, giải Nobel về kinh tế, ông Joseph Stiglitz nói về Cái giá của sự bất bình đẳng tại WB. Stiglitz cho rằng hệ thống bầu cử nước Mỹ đã từng dân chủ “mỗi người một lá phiếu” nay đã được thay “mỗi đô la một lá phiếu”. Đám nhà giầu 1% có đủ tài chính để lũng đoạn các cuộc bầu bán. Những chính trị gia được bầu lên do tiền bạc đã tạo thêm khoảng cách về sự bất bình đẳng.

Nhiều người dân đã chán chường cảnh bầu bán do tiền bạc nên đã không tin vào hệ thống chính trị có thể giúp họ giải quyết những nhu cầu hàng ngày.

Dự đoán của Stiglitz khá chính xác và sự chán trường ấy thể hiện qua cuộc bầu cử 2016. Giấc mơ Mỹ một thời từng làm điên đảo hàng tỷ người trên hành tinh, đang đứng trước ác mộng, bởi 1% kia chiếm hết tiền của, sự bất bình tăng lên. Giá trị và đạo đức Mỹ cũng vì thế mà bị đảo lộn.

Cũng năm ấy Jeffrey Sachs đến WB bàn chuyện cứu Hoa Kỳ và bán sách “The Price of Civilization – Cái giá của nền văn minh” của lão vừa xuất bản. Giống như các nhà truyền giáo vĩ đại, Jeffrey Sachs đi khắp thế giới, khuyên nhủ con đường phát triển cho nhiều nước nghèo, quốc gia đang phát triển, nhất là khối Đông Âu và Liên Xô cũ, và cả Trung Quốc.

Một hôm, Sachs bỗng nhận ra, phải làm gì đó cho chính đất nước Hoa Kỳ của mình. Jeffrey lo rằng suy thoái trong kinh tế vừa qua (2008) đã làm cho Hoa Kỳ đi xuống, và sức mạnh chính trị và văn hóa đang đứng trước hiểm họa. Người ta bắt đầu đặt câu hỏi về chủ nghĩa tư bản có đang giãy chết?

Ông đùa, nước Mỹ có hai chú Lừa và Voi chuyên đá nhau. Anh Lừa (Dân chủ) có mỗi một từ “Stimulus – kích cầu” và anh Voi (Cộng hòa) có một từ “Cut – cắt”, cắt chi tiêu và giảm thuế. Cứ thế trong Quốc hội tha hồ cãi nhau, bỏ phiếu, chế giễu lẫn nhau.

Jeffrey cho rằng, cả hai giải pháp đó đều thất bại vì tầm nhìn hạn hẹp, mang yếu tố chính trị nhiều hơn và không tìm ra gốc rễ vấn đề.  Hoa Kỳ bị chính cuộc toàn cầu hóa cuốn trôi vì việc làm đã ra khỏi biên giới, thu nhập quốc gia giảm sút, kéo theo nghèo đói và hiểm họa môi trường trong khi xã hội tiêu dùng chưa biết thay đổi.

Thống kê cho thấy 1% dân số là người giầu ở Mỹ đã chiếm tới 25% GDP, và chỉ 0,01% cũng đã chiếm tới 5% GDP. Như vậy sự chênh lệch giầu nghèo là rất lớn.

Kinh tế Mỹ khủng hoảng là do phẩm hạnh công dân của những nhà chính trị và kinh tế cao cấp có chiều hướng đi xuống. Hệ thống pháp luật, xã hội tiêu dùng, và kể cả bầu cử tự do dân chủ cũng không đủ nếu như người giầu (1% hay 0,01%) kia không hành xử một cách đàng hoàng, trung thực, có tấm lòng đối với xã hội và nói xa hơn là cả thế giới.

Như vậy nền tảng đạo đức lung lay đã làm cho nền kinh tế khủng hoảng. Nếu không tìm ra cách chữa chạy kịp thời thì Hoa Kỳ khó mà giữ được vị trí siêu cường.

Cái giá của nền văn minh không rẻ. Để đạt được điều đó, người Mỹ cần phải là những công dân tốt: đóng thuế đàng hoàng, suy ngẫm sâu sắc những đòi hỏi của xã hội, thận trọng hướng dẫn thế hệ trẻ và nhân tâm chính là keo gắn kết xã hội lại với nhau.

Tới nay, tất cả những điều hai ông dự đoán khá chính xác. Hoa Kỳ không còn chất keo gắn kết nhân tâm nhất là từ khi TT Trump ngồi trong Nhà Trắng.

Bốn năm tới là con đường nào thì người Mỹ đã có trong đầu kể cả các cử tri ba phải. Tuy nhiên, sáng mai (28-8) hàng ngàn bị dính Covid-19 thập tử nhất sinh hay dân vùng bão Laura thức dậy có thể không còn chứng kiến sự kỳ diệu của nước Mỹ.

HM Cua